SƠ LƯỢC VỀ MỘT SỐ PHONG CÁCH KIẾN TRÚC
Kiến trúc là một ngành nghệ thuật và khoa học về tổ chức sắp xếp không gian, lập hồ sơ thiết kế các công trình. Từ những vật liệu sẵn có, những tri thức khoa học, kinh nghiệm, nhu cầu thực tế, quan niệm về ý nghĩa và giá trị thẩm mỹ của các hình thức kiến trúc, mỗi nền văn hóa thường để lại hàng loạt các công trình kiến trúc có chung những phong cách kiến trúc, đặc trưng cho các thời kỳ lịch sử.
Kiến trúc hiện đại đi theo xu hướng tôn sùng công nghệ và vật liệu mới, công năng sử dụng, và năng lực sáng tạo cá nhân, do đó các công trình kiến trúc hiện đại thường không có nhiều liên hệ đến văn hóa bản địa.
1. Phong cách kiến trúc cổ điển
Kiến trúc cổ điển hay còn được gọi là cổ đại bắt nguồn từ Hy Lạp vào giai đoạn giữa thế kỉ thứ 7 và thứ 4 trước Công Nguyên. Phong cách thiết kế cổ đại thời điểm đó là những đền thờ, cung điện được xây dựng hoàn toàn bằng đá với nguyên tắc đối xứng, hình học, luật xa gần và trật tự nhất định.
Điểm đặc biệt tiếp theo của phong cách kiến trúc cổ đại chính là “thức cột kiến trúc”: Doric, Corinthian, Ionic và hầu như tất cả kiến trúc thời điểm bấy giờ đều lấy 3 thức cột này làm mốc.
Kiến trúc nổi bật nhất của phong cách thiết kế cổ điển chắc chắn là đền thờ Parthenon, được xây dựng vào thế kỷ V trước Công Nguyên tại Athens. Các thức cột làm nhiệm vụ chịu lực, đỡ nóc đền thờ hình tam giác.
Trên thực tế, Parthenon là một công trình vang danh nhất ở Acropolis được khởi công từ những năm 447 đến năm 438 trước Công nguyên để tôn vinh và cảm tạ nữ thần Athena, người bảo hộ đáng kính của thành phố Athens cổ đại trong các cuộc chinh chiến ở vùng vịnh Ba Tư. Hai kiến trúc sư tài ba thời cổ đại là Ichtinos và Callicrates được biết đến là cha đẻ của những kiến trúc, đường nét ngôi đền nổi tiếng này.
Xét về kiến trúc, hành lang cột xung quanh của ngôi đền bao gồm 4 cây cột lớn, 8 cây phía trước đền được nhìn thấy rõ ràng, kèm với đó mỗi bên là 17 cột mỗi cây cột đều có rãnh lõm được hình thành từ nhiều phiến đá tròn.Cổng chính của đền thờ chếch về hướng Đông, và chiều dài phía bên trong là 30,8 m. Thoạt đầu, tưởng như những con số được sắp đặt ngẫu nhiên, những khoa học đã chứng minh mặt tiền đền Parthenon là được xây dựng theo tỷ lệ vàng, cũng những con số của ngôi đền cũng được thiết kế theo tỷ lệ vàng.
2. Phong cách Romanesque
Phong cách Romanesque nổi lên mạnh mẽ ở Châu Âu vào giữa Thế Kỷ VI. Phong cách kiến trúc này gắn chặt với bối cảnh chiến tranh thời điểm bất ngờ với những bức tường đá kiên cố, chỉ hở ra những ô cửa sổ hình bán nguyệt.
Phong cách được lấy ý tưởng bởi đế chế La Mã cổ đại và áp dụng rất nhiều vào các nhà thờ thời điểm này. Một trong những kiến trúc đặc sắc nhất, lột tả rõ nét nhất phong cách thiết kế kiến trúc Romanesque chính là nhà thờ Santiago de Compostela ở Tây Ban Nha, nhà thờ được xây dựng suốt thời kỳ thập tự chinh và là niềm tự hào của người Tây Ban Nha cũng như phong cách Romanesque.
3. Phong cách Gothic
Phong cách Gothic (tiếng Latin: francigenum Opus ) là một phong cách mà phát triển mạnh mẽ ở châu Âu cuối thời Trung Cổ . Phong cách Gothic khởi nguồn từ kiến trúc La Mã và được thành công bởi kiến trúc Phục hưng . Bắt nguồn từ Pháp ở thế kỷ 12 , Gothic được sử dụng rộng rãi, đặc biệt là ứng dụng trong các nhà thờ chính tòa và nhà thờ với mái vòm và vòm hầm cho đến thế kỷ 16.
Không phổ biến trong giai đoạn hiện đại, các tác phẩm kiến trúc Gothic hầu hết là những công trình kiến trúc cổ được Unesco công nhận di sản văn hóa thế giới, điển hình là Nhà Thờ Đức Bà và nhà thờ Reims.
Nhà thờ Đức Bà Reims có kiến trúc tinh tế, xây dựng công phu và mang đậm dấu ấn tín ngưỡng tôn giáo. Từ ngoài bước vào có thể thấy nhà thờ có 3 cổng lớn không bằng nhau. Cánh cửa giữa được xây cao nhất, rộng hơn hai cánh cửa còn lại. Quanh ba cổng vào có tới hơn 2300 các sản phẩm điêu khắc được chạm trổ độc đáo, gợi nhớ các điển tích trong Kinh Thánh.
Đi tiếp tới bên trong có thể thấy được bầu không khí trang nghiêm và tĩnh lặng cùng với những ô kính nhiều màu, khổng lồ của nhà thờ giúp cho không gian càng trở nên ảo diệu, cuốn hút. Các cửa sổ cũng có những họa tiết đặc biệt. Khi tu sửa phần lớn các kính màu đều được thiết kế dựa theo lối kiến trúc truyền thống từ cuối thế kỷ 14 từ màu sắc đến chất liệu.
4. Phong cách Baroque
Kiến trúc Baroque (Ba Rốc) là một thuật ngữ dùng để mô tả phong cách xây dựng của thời kỳ Baroque, Ý bắt đầu vào cuối thế kỷ 16. Kiến trúc Baroque tận dụng những ngôn ngữ của kiến trúc Phục hưng theo một cách thức mới mang tính chất hùng biện và phong cách sân khấu, thường dùng để phô trương sức mạnh của Nhà thờ Công giáo La Mã. Nó được đặc trưng bởi những khám phá mới về hình dáng, ánh sáng và bóng râm, mức độ kịch tính. Trong kỷ nguyên Baroque, kiến trúc trở nên phức tạp và cầu kỳ hơn. Nghệ thuật kiến trúc Baroque đi ngược lại với lối nghệ thuật kiến trúc thời Phục Hưng cứng nhắc vốn thừa hưởng từ Hy Lạp cổ đại và La Mã cổ đại.
Phong cách Baroque xuất hiện và nổi lên từ thế kỷ 16 dưới chế độ quân chủ chủ nghĩa tại Châu Âu trên thế giới. Thường phong cách kiến trúc Baroque sẽ được tìm thấy ở những nơi mang tính tôn giáo là chủ yếu. Phong cách Baroque đặc trưng với “ánh sáng phóng đại, cảm xúc mạnh mẽ, thoát khỏi sự kìm hãm, và thậm chí là một loại chủ nghĩa giật gân của nghệ thuật”.
Những điểm chung của phong cách Baroque bao gồm một không gian chính diện làm trung tâm, nơi mà mọi người có thể nhìn thấy được toàn bộ kiến trúc như: bàn thờ, trụ cột,..và một mái vòm để đón ánh sáng. Sử dụng các đồ trang trí và các yếu tố thiết lập một cảm giác ấn tượng – đặc biệt là sự tương phản giữa ánh sáng và bóng tối – Kiến trúc Baroque đã đem các yếu tố cấu trúc làm nền tảng để trang trí. Một trong những ví dụ đầu tiên của phong cách này là Nhà thờ Gesù ở Rome, nơi tự hào có mặt tiền Baroque thực sự đầu tiên.
5. Phong cách Tân cổ điển
Phong cách Tân cổ điển là phong cách giao thoa giữa sự hiện đại và hoài cổ, minh chứng cho việc này là cuối thế kỷ 18 những kiến trúc là sự kết hợp giữa kiến trúc cổ đại với các cột trụ của La Mã. Đặc trưng của kiểu kiến trúc này đó là sự liên quan mật thiết đến bối cảnh Kinh Tế, Xã Hội thời điểm đó khi mà các sinh viên giới thượng lưu có những chuyến đi vòng quanh Thế Giới và kết hợp những nét cổ xưa mà mình thấy được vào sự hiện đại.
Phong cách thiết kế này tiếp tục phát triển mạnh mẽ cho đến thế kỷ 19 và được nhiều quốc gia áp dụng. Đặc biệt, đây là phong cách rất phổ biến trong thiết kế biệt thự ở các nước Đông Nam Á ngày nay.
Từ thế kỷ 18 trở đi, kiến trúc Tân cổ điển tìm cách làm sống lại các tòa nhà Hy Lạp và La Mã cổ điển. Đặc trưng của nó liên quan chặt chẽ đến bối cảnh kinh tế và xã hội, Cuộc cách mạng công nghiệp ở châu Âu, và thời kỳ học sinh trung lưu bắt đầu truyền thống Grand Tour – du lịch vòng quanh thế giới và tiếp xúc với các tác phẩm cổ đại. Sự hồi sinh của văn hóa châu Âu mang lại một phong cách kiến trúc hướng đến đối xứng hợp lý như là một phản ứng với kiến trúc Baroque. Phong trào này tiếp tục cho đến thế kỷ 19 và được thể hiện ở nhiều quốc gia.
6. Phong cách Beaux-Arts
Phong cách này được khởi nguồn từ một trường Mỹ Thuật của Pháp vào những năm 1830. Phong cách là sự giao thoa giữa các phong cách kiến trúc trước đó như: Tân cổ điển Pháp, Gothic và thời kỳ Phục Hưng trên thế giới. Tuy nhiên Beaux – Arts vẫn sử dụng những vật liệu hiện đại như kính và sắt.
Phong cách này tuy khởi nguồn tại Pháp nhưng lại phát triển mạnh mẽ trên đất Mỹ với kiến trúc nổi tiếng Grand Central Terminal New York.
Kiến trúc đặc biệt và thiết kế nội thất của Grand Central Terminal đã mang lại cho nó một số thứ mang tính bước ngoặt. Nhờ đó nó cũng trở thành Di tích Lịch sử Quốc gia. Thiết kế Beaux-Arts của nó kết hợp nhiều tác phẩm nghệ thuật, trở thành một trong mười điểm thu hút khách du lịch nhất thế giới.
Grand Central Terminal là một trong những thành tựu kiến trúc tuyệt vời của đất nước và là nơi gặp gỡ không chính thức của thành phố New York với hàng ngàn người chọn gặp gỡ bạn bè và những người thân yêu mỗi ngày. Có thể nói, nó được xây dựng để tôn vinh những vị khách đi lại qua nó.
7. Phong cách Art Nouveau
Art Nouveau là phong cách trang trí tỉ mỉ, phức tạp bằng cách sử dụng những đường thẳng không đối xứng, thường mô tả các hình xoắn hay hoa lá, hoặc đôi khi là mái tóc đang của người phụ nữ đang bay trong gió.
Phong cách Art Nouveau được coi là một trong những phong cách gây ấn tượng nhất của nghệ thuật trang trí, nó xuất hiện trong trang trí nội thất, các tác phẩm làm từ thuỷ tinh hoặc đồ trang sức.
Tác phẩm nổi tiếng mang đậm phong cách Art Nouveau là Tòa nhà Casa Batlló tại Barcelona.
Casa Batllo là một ngôi nhà có thiết kế đặc biệt nhất thế giới, tất cả các món đồ nội thất trong căn nhà đều không có lấy một đường thẳng mà đều uốn cong, mềm mại, tinh tế và mê hoặc. Hầu hết trẻ em đều thích mê ngôi nhà có kiến trúc ấn tượng như vậy.
Nội thất của căn nhà được lấy cảm hứng từ biển sâu. Vì vậy khi bước chất vào trong ngồi nhà bạn sẽ thấy nó là tổ hợp độc đáo của 15,000 mảnh gạch màu xanh với 5 cấp độ màu khác nhau, càng đi lên phía trên, màu gạch càng sâu. Bạn sẽ có cảm giác mình đang đắm mình trong đại dương bao la và bí ẩn, đây là một trải nghiệm cực kì tuyệt vời.
8. Phong cách Art Deco
Phong cách này xuất hiện tại Pháp trước thế chiến thứ I và mang hơi hương của Art Nouveau, Art Deco đã ảnh hưởng đến khá nhiều lĩnh vực nghệ thuật và thiết kế. Art Deco là sự hòa trộn giữa hiện đại và thủ công kèm theo những vật liệu sang trọng.
Nhà hát Champs-Elysées của Perret (1913) là đánh dấu một sự khởi đầu của thiết kế Art Deco.
9. Phong cách Bauhaus
Phong cách này được ra đời tại một trường thiết kế đầu tiên vào thế kỷ 20. Nó chính là một bài diễn văn nói về sự kết hợp giữa thiết kế đồ họa đến nghệ thuật từ nhựa và phong cách tiếp cận tiên phong tại Đức.
Các kiến trúc đại diện cho phong cách Bauhaus như Viện bảo tàng Bauhaus Archiv, Reisfeld House ở Israel,..
(Còn tiếp)
Leave a comment